Bohaterem książki jest Alojzy Brühl - syn Henryka, ministra na dworze króla Augusta III z dynastii Wettynów. Ojcu bohatera J.I. Kraszewski poświęcił powieść "Brühl". Syn to inny człowiek niż jego ojciec. Jest człowiekiem renesansu, pasjonuje go kultura, sztuka, literatura, muzyka. To człowiek szlachetnego serca, o szerokich zainteresowaniach, uczciwy i prostolinijny. Prawie zupełnie nie interesuje go polityka. Niestety, wbrew sobie jest zmuszany do zajmowania się polityką i staje się narzędziem w ręku ojca. Dzieje starosty Alojzego Brühla ukazują obraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów drugiej połowy XVIII w w schyłkowej fazie. Bezpardonowa walka o wpływy między koteriami magnackimi, słabość władzy królewskiej i iadministracji, bierność dworu królewskiego, prywata, egocentryzm, kosmopolityzm warstw rządzących zwiastują powoli nadchodzącą klęskę.  Opis tych wszystkich okoliczności pokazuje zdaniem autora przyczyny utraty suwerenności przez państwo polskie.