Wydany po raz pierwszy w roku 1977 obszerny esej Czesława Miłosza, w którym autor po raz kolejny stawia diagnozę współczesnej literaturze, kulturze, tym razem z perspektywy roku 1975. Stosunek autora do twórczości XX wieku jest krytyczny, czego dowód stanowi choćby takie stwierdzenie: „mój wewnętrzny rozwój mierzę stopniowym wzrostem nieufności do literatury, sztuki mego stulecia”. Władza rozumu przekształca dla człowieka świat w piekło za życia, czyli Blake’owskie Ulro. „Mieszkałem w Ulro na długo przed tym, nim dowiedziałem się od Blake’a, jak się ta kraina nazywa, ale nie godziłem się na takie miejsce pobytu”, pisze Miłosz..